Youtube videolarında telif haklarının dava yoluyla korunması mümkündür ve fikri mülkiyet hukuku kapsamında değerlendirilebilecek önemli konulardan biridir.
Genelde Youtube videolarının kopyalanması, dağıtılması, bir kısmının alıntı yapılması şeklinde karşımıza çıkan hallerde yayıncılar, Youtube Telif Politikaları dahilinde başvuru yaparak ilgili içeriklerin telif hakkının kendilerinde olduğunu ileri sürerek koruma kapsamından faydalanabiliyor. Fakat bir Youtube yayıncısının videolarının korunması sadece Youtube’un telif politikalarıyla değil, Türk Hukuku’nun sağladığı imkanlarla da mümkündür. Bu koruma kapsamı, telif koruması ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan (“FSEK”) doğmaktadır.
Youtube Videoları Eser Midir?
FSEK’e göre eser, sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir. Eser sahibi ise, o eseri meydana getiren kişidir. Eser sahibinin telif hakkı korumasından faydalanabilmesi için herhangi bir tescile ihtiyacı yoktur. O yüzden bir eserin meydana getirilmesinden sonra herhangi bir patent, tescil vesair yöntemlere başvurulması gerekmez. Eser sahibi, eserdeki sahipliğini ispatladığı takdirde FSEK’deki haklarını kullanabilecektir.
Bir ürünün eser olarak kabul edilebilmesi için; sahibinin hususiyetini taşıması yani orijinal olması, bir yaratıcılık sonucu ortaya çıkmış olması gerekir. Ayrıca ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri kategorisinden en az birine ait olması gerekir. Bu yüzden kanunun sıraladığı kategorik kapsama girmeyen bir ürünün FSEK yani kanun kapsamında telif hakkı korumasından yararlanabilmesi mümkün değildir. Yani bir ürünün eser kabul edilebilmesi için; ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar, sinema gibi kategorilerden en az birine dahil edilebiliyor olması gerekir.
FSEK m. 5’de sinema eserleri “her nevi bedii, ilmi, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisi” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu tanımdan hareketle Youtube videoları, Türk hukuk sisteminde sinema eseri olarak kabul edilebilecektir. Dolayısıyla Youtube videoları FSEK’de yer alan telif hakları korumasından faydalanabilmektedir. Bu yönüyle Youtube üzerinde yayınlanan bir videonun telif hakkının ihlal edilmesi halinde sadece Youtube telif hakları politikasına dayalı koruma değil, Türk Hukuku’nda öngörülmüş hakların kullanımı da mümkün olacaktır. Youtube telif politikaları gereği, Youtube üzerindeki bir videonun yine Youtube üzerinde alıntılanarak veya direkt kopyalanarak çoğaltılması halinde yaptırım uygulanabilmektedir. Yani Youtube politikaları, sadece Youtube içerisinde koruma sağlamaktadır. Oysaki Türk Hukuku (FSEK) uyarınca, Youtube için hazırlanmış bir videonun, eser sahibinin rızası dışında tamamının veya bir kısmının, başka bir internet platformunda, TV’de veya benzeri bir ortamda yayınlanması telif hakkı ihlalidir. Bu durumda eser sahibi kanundan doğan haklarını kullanabilmektedir.
FSEK, eser sahibinin telif hakkının ihlali halinde; mali ve manevi olmak üzere iki türlü hak kategorisinin kullanılabileceğini öngörmüştür.
Eser Sahibinin Mali Hakları
FSEK uyarınca Youtube yayıncısının (eser sahibi) mali hakları şunlardır; işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı, işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı.
Eser sahibinin işleme hakkı:
Bir eser üzerinde işleme yapılarak başka bir esere dönüştürme hakkı eser sahibine aittir. Eser üzerinde oynama yapılması, özetinin çıkartılması, kısaltılarak işlenmesi gibi tüm hak ve yetkiler ancak eser sahibine aittir. Mesela bir Youtube videosundan kesitler çıkartılarak özet hazırlanması hakkı sadece yayıncının kendisine aittir.
Eser sahibinin çoğaltma hakkı:
Bir eserin herhangi bir şekil veya yöntemle çoğaltılması hakkı eser sahibine aittir. Bir Youtube videosu sadece eser sahibi tarafından çoğaltılabilir.
Eser sahibinin yayma hakkı:
Bir eserin aslını veya nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı eser sahibine aittir. Mesela, Youtube’da yayınlanan bir videonun satışa çıkartılması ancak video sahibi tarafından gerçekleştirilebilir.
Eser sahibinin temsil hakkı:
Bir eserin, halka açık ortamlarda çalınması, oynanması, gösterilmesi gibi temsil suretiyle faydalanma hakkı eser sahibine aittir. Youtube videonuzun bir kafede yayınlanması ancak eser sahibinin rızası dahilinde mümkündür. Bir kafede Youtube videonuzun eser sahibinin bilgisi dışında izletiliyor olması, eser sahibinin temsil hakkını ihlal eder.
Eser sahibinin işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı:
Eser sahibi, eserini internet, televizyon, radyo gibi her türlü platform üzerinde umuma iletim hakkına sahiptir. Yani bir Youtube videosunun sahibi, istediği takdirde televizyonda yayınlanmak üzere videosunu umuma iletim hakkına sahiptir.
Eser Sahibinin Manevi Hakları
Youtube videosu şeklindeki bir eser sahibinin, mali haklarının yanında manevi hakları da bulunmaktadır.
Eser sahibinin umuma arz hakkı:
Bir eserin yayınlanıp yayınlanmayacağını, yayınlanma tarihini ve yöntemini eser sahibi belirleyebilmektedir. Bir Youtube videosunun yaratıcısı iseniz, burada videonun yayınlanma şekli, tarihi ve yayınlanıp yayınlanmayacağı gibi hususlara karar verebilme konusunda tek yetkili olursunuz.
Adın belirtilmesini isteme hakkı
Bir eserin yayınlanması halinde, eser sahibi adının belirtilmesini isteme hakkına sahiptir. Hazırladığınız bir Youtube videosunu bir başkası için hazırlamış olsanız dahi, bu eser yayınlanacaksa yaratıcısının siz olduğunu isteme hakkına sahip olursunuz.
Eserde değişiklik yapılmasını engelleme
Eser sahibi istemedikçe, eserde veya eser adına değişiklik, kısaltma yapılamamaktadır. Bu hak sayesinde eser sahibi, Youtube videosunda değişiklik yapılmasını engelleyebilmektedir.
Telif Hakkının İhlali Halinde Neler Yapılabilir?
Youtube üzerinde yayınlanan bir video ile sahip olunan bir eser üzerindeki telif hakkının ihlal edilmesi halinde izlenebilecek bazı hukuki yollar bulunmaktadır.
Eser sahibinin yukarıda saydığımız mali ve manevi haklarının ihlali halinde FSEK uyarınca şu davalar açılabilmektedir:
- Saldırının Önlenmesi (Tecavüzün Men’i) Davası
- Saldırının Giderilmesi (Tecavüzün Ref’i) Davası
- Maddi ve Manevi Tazminat Davaları
Telif haklarının ihlali halinde yukarıda belirtilen davalar açılabilmektedir. Ayrıca tüm bu davalarla birlikte, eser sahibinin telif hakkını ihlal edip gelir elde eden kimseye karşı, elde edilen menfaatin (kârın) iadesi de talep edilebilmektedir. Örneğin, Youtube videonuzun rızanız dışında televizyon kanalında yayınlanması halinde, televizyon şirketinin elde ettiği gelirin iadesi de dava yoluyla talep edilebilmektedir.
Son olarak telif haklarının ihlali halinde, FSEK’deki ceza hükümleri uyarınca hapis veya adli para cezaları öngören ceza davalarının açılması da mümkündür.
Eğer bir Youtube yayıncısı olarak sık sık hakarete maruz kalıyorsanız Sosyal Medyada Hakaret Suçu ve Cezası konulu başlığa da ayrıca bakabilirsiniz.
