2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’ nun Ek 2/3 maddesi uyarınca ( korsan taksi ) izin ve ruhsat almadan yolcu taşımanın cezası düzenlenmiştir. Bu durumda hem fiili işleyen kişiye para cezası uygulanacak hem de araç trafikten men edilecektir. Peki bu durumda araç kiralayan ( rent a car ) firmasının sorumluluğunun ne olacağı merak konusudur.
Trafik Cezalarına İtiraz Örneği için Fahri Müfettişlerce Düzenlenen Trafik Para Cezasına İtiraz Örneği yazımıızı da inceleyebilirsiniz.
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Ek 2/3 Nedir ?
Kanun’un Ek 2 /3 fıkrasında;
“ 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında ilgili belediyeden;
- a) Çalışma izni/ruhsatı almadan,
- b) Alınan izin/ruhsatta belirtilen faaliyet konusu dışında,
- c) Alınan izin/ruhsatta belirtilen çalışma bölgesi/güzergâh dışında belediye sınırları dâhilinde yolcu taşımak yasaktır. Bu fıkranın (a) bendine uymayanlara 5.010 Türk lirası, (b) bendine uymayanlara 2.018 Türk lirası, [c] bendine uymayanlara 1.002 Türk lirası idari para cezası verilir. Fiilin işlendiği tarihten itibaren geriye doğru bir yıl içinde tekerrürü hâlinde, bu fıkrada yer alan idari para cezaları iki kat olarak uygulanır.” Hükmüne yerilmiştir.
Bu hükümle kanun koyucu korsan taksiciliğin önüne geçmek için bazı yaptırımlar öngörmüştür.
Bu bağlamda bir sürücünün korsan taksi faaliyeti yaptığı tespit edildiği taktirde hem para cezasına çarptırılacak hem de araç trafikten men edilecektir.
Korsan Taksi Faaliyetinden Araç Sahiplerinin ( Örn: Rent A Car Firması) Sorumluluğu
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanun Ek 2/3 A maddesinde yukarıda yer verilen hükme ek olarak,
“İşleteni veya sahibi, sürücüsünün kendisi olup olmadığına bakılmaksızın aracın bu maddenin üçüncü fıkrasına aykırı olarak kullanılmaması hususunda gerekli tedbirleri almak ve denetimini yapmakla yükümlüdür.
Araç, bu maddenin üçüncü fıkrasının;
- a) (a) bendinin ihlali hâlinde altmış gün,
- b) (b) bendinin ihlali hâlinde otuz gün,
- c) (e) bendinin ihlali hâlinde ise on beş gün süreyle trafikten menedilir.” Hükmüne yer verilmiştir.
Araç sahibine de para cezası uygulanmasını öngören hüküm Anayasa Mahkemesi tarafından ihlale sebebiyet verdiği gerekçesiyle kaldırılmıştır. Fakat, araç sahibinin gerekli tedbirlere uyması gerektiği ve sonucunda aracın trafikten men edileceği hususunda araç sahipleri halen mağduriyet yaşamaktadır.
Bu örnekte araç kiralaması yapan bir firmadan ( rent a car) araç kiralayan bir kişi kanun hükümlerine aykırı olarak korsan taksi faaliyetinde bulunduğunda aracın trafikten men edilmesi kiralama şirketlerinin maddi olarak kayıp yaşamasına yani mağduriyetlerine yol açmaktadır.
KABİS, kiralanan araçlara ait bilgilerin ve aracı kiralayan kişilerin bilgilerinin rent a car şirketleri tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bildirildiği online bir sistemdir. 2015 yılında hizmete sunulan ve Rent A Car şirketleri tarafından zorunlu hale getirilen bu sistemin amacı, kiralık araçlar kullanılarak karışılan suçlarda suçluların kolaylıkla belirlenmesi ve araç kiralamak için uygunluk onayının verilmesidir. EGM internet sitesinde “KABİS ile sistemin kullanıcısı olan araç kiralama şirketlerinin sorumlu işleticileri ve yöneticileri, kiralanan araç bilgileri ile aracı kiralayanların kimlik bilgilerini Emniyet Genel Müdürlüğüne elektronik ortamda anlık bildirebileceklerdir.” İbarelerine yer verilmiştir. Araç kiralama şirketleri bu sorumluluğu yerine getirmektedir.
Araç kiralama firması sahibinden, kiraya verdiği araçlarda korsan taksi faaliyeti yapılmasını öngörmesini ve önlemleri almasını beklemek, mesleğini icra etmesine engel olmak ve işin doğası gereği her gün birçok kişiye araç kiralayan firma sahibine, “kiraladığın her aracı takip et, yolcu taşımasına engel ol” demektir. Bu husus kişinin çalışma hürriyetinin ihlali anlamını taşımaktadır. Nitekim EGM, Valilik vb. hiçbir idari teşkilattan gerekli tedbir ve denetimin nasıl yapılacağına dair bir mevzuat veya tebliğ de bulunmamaktadır.
Şayet gerçekleştirildiği iddia edilen fiil araç sahibinin eyleminden değil, sürücünün eyleminden kaynaklanan bir fiildir. Dolayısıyla araç sahibi olmayan sürücünün fiili nedeniyle aracın trafikten de men edilmesi fiili işlemeyen araç sahipleri yönünden cezaların şahsiliği ilkesini ihlal etmektedir. Öte yandan araç sahibinin önceden öngörmesinin ve denetlemesinin beklenemeyeceği sürücünün hukuka aykırı fiili nedeniyle idari cezaya maruz bırakılması hukuk devleti olmanın gereklerinden olan adalet ve hakkaniyet ilkeleriyle de bağdaşmamaktadır.
Aracı Trafikten Men Edilen Araç Sahipleri ( Rent A Car) Ne Yapabilir ?
Rent A Car firmaları, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’ nun Ek 2/3 A maddesi uyarınca araçlarının trafikten men edilmesi işlemine karşı idare mahkemesinde 60 gün içinde idari işlemin iptali davası açabilir.
Dava açılırken; zararların önüne geçmek adına yürütmeyi durdurma talebinin öne sürülmesi gerekmektedir.
Konuya İlişkin Emsal Kararlar
“Kanun’un Ek 2/3. maddesinin anılan karar sonrasındaki haline göre, ilgili belediyeden izin veya ruhsat alınmaksızın belediye sınırları dahilinde ticari amaçlı olarak yapılan yolcu taşımalarında, araç sahibi ile sürücünün farklı kişiler olması halinde; araç sahibine idari para cezası verilemeyeceği ve aracın trafikten men edilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.” ( Danıştay 15. Dairesi 2018/1892 E. 2018/6415 K.)
“İtiraz konusu kuralda, sürücü belgesi olmadan araç kullanan kimsenin aynı zamanda araç sahibi olmadığı durumlarda, tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenleneceği belirtilmekte, araç sahibinin kusurunun bulunup bulunmadığı, aracı sürücü belgesi olmayan kişiye bilerek verip vermediği değerlendirilmeden idare tarafından yaptırım uygulanmaktadır. Bu durum ise işlemediği bir fiilden dolayı araç sahibine yaptırım uygulanmasına neden olabilecek niteliktedir. Dolayısıyla, sürücü belgesiz araç kullanılması ve sürücünün araç sahibi olmaması halinde tescil plakası sahiplerine sadece ruhsat sahibi olmaları nedeniyle yaptırım uygulanması cezaların şahsiliği ilkesine aykırılık oluşturmaktadır.” (Anayasa Mahkemesi’nin 29/11/2012 tarihli ve E.2012/106, K.2012/190 sayılı kararı,)
